Zabytki
Wieża widokowa na Wielkiej Sowie
Historia wieży widokowej na Wielkiej Sowie ma swój początek w 1886 roku. Wtedy to na wysokiej, 2-metrowej kamiennej podstawie wybudowano drewnianą wieżę widokową. W takiej postaci wieża z przyczyn technicznych przetrwała tylko do 1904 roku. Postanowiono przebudować obiekt. Podjęto decyzję o postawieniu żelbetonowej wieży. Inicjatorem remontu była Federacja Towarzystw Górskich, w której znaczny udział miał oddział pieszycki, na terenie należącym do hrabiego Seidlitza – Sandreckiego. Wieżę zaprojektował architekt Hennning. Budowę sfinansowano ze zbiórek pieniężnych. Do 1907 r. zdołano uzbierać 18 218 marek. Przedsięwzięcie powierzono firmie Bastänier & George z Lipska. Kamień węgielny położono 1 lipca 1905.
Wysokość wieży wynosi 25m, średnica na dole 8m a na górze 4m. Na parterze wieży urządzono izbę pamięci, w której postawiono 90 cm popiersie Bismarcka, wykonane przez Harro Magnussena w galwanoplastycznym zakładzie tworzyw sztucznych w Geislingen / Würtenberg. W pomieszczeniu tym znajdowały się również 3 kolorowe okna z witrażami przedstawiającymi motyw z życia Bismarcka. Krętymi schodami zewnętrznymi okalającymi cokół można było dostać się do schodów wewnątrz wieży, które prowadziły na kondygnację widokową z 14 otworami okiennymi. Następne 21 stopni schodów prowadziło na górną platformę widokową budowli. "Ogień wieży" pochodził z zainstalowanego tutaj reflektora acetylenowego.
Kościół pw. św. Jakuba w Pieszycach
Kościół położony w środkowej części Pieszyc został wzmiankowany już w 1258 roku. Dzisiejsza bryła pochodzi jednak z 1566 roku i przedstawia ceglaną, gotycką bryłę orientowaną z salowym wnętrzem. Prezbiterium o wielobocznym zakończeniu przykryte jest sklepieniem krzyżowo - żebrowym, przy czym wsporniki żeber ozdobiono maskami. Z kamieniarki wyróżnia się południowe okno z XVI wieku, w południowej ścianie późnogotycki, kamienny portal z początku XVI wieku, w szczycie krzyż w otoku. Ołtarz główny to kamienne, neogotyckie dzieło z XIX wieku. Spośród pozostałego wyposażenia warto wymienić rzeźby Matki Boskiej i św. Jana Nepomucena z XVII/XVIII wieku, obrazy „Ukrzyżowanie” (barokowo - rokokowy z 1701 roku) i „Madonnę” (barokowy z 1664 roku). Ponadto w kościele znajduje się interesujący zespół 10 epitafiów i nagrobków, w tym 7 cało postaciowych z lat 1548 - 1604.
Zespół pałacowo – parkowy w Pieszycach
Pałac należy do najcenniejszych zabytków Śląska. Pierwotnie powstał jako dwór w 1580 roku, a w 1699 roku został rozbudowany na jedną z największych i najpiękniejszych śląskich rezydencji. Obok powstały liczne obiekty pomocnicze i ogród. Stopniowo modyfikowany obecną formę zyskał w 1710 roku. W XIX wieku dodano jeszcze portyk balkonowy na I piętrze, a na początku XX wieku - nieistniejącą dziś przebudówkę od zachodu. Wjazd na dziedziniec prowadzi przez bramę flankowaną postumentami z piaskowcowymi logogryfami. Po obu jej stronach znajdują się bramy i nisze w murze. Na nim alegorie: od lewej - Wenus, Apollo, Merkury i Diana. Przy wyjeździe na most ulokowana jest piaskowcowa figura kobiety z orłem u stóp. Po drugiej stronie mostu ulokowano dwa sfinksy. Prostokątny dziedziniec otoczony jest pałacem i murem.
Pałac to budowla ceglano - kamienna, trzykondygnacyjna, trójskrzydłowa na planie litery E, nakryta dachem mansardowym, elewacje na wyższych kondygnacjach ozdobione są pilastrami jońskimi z lamberkami i kompozytowymi głowicami. Nad nimi przebiega fryz meandrowy. Główną oś kompozycyjną akcentują pośrodku fasady monumentalne kolumny wielkiego porządku, pomiędzy którymi w przyziemiu umieszczono portal, a nad nim - balkon. Powyżej góruje wieża z zegarem. Właścicieli pałacu upamiętniają kartusze herbowe. W południowym narożniku ustawiono gloriettę. Interesująco prezentuje się trójbiegowa klatka schodowa z regencyjną dekoracją. Sklepienia wnętrz były pierwotnie zdobione stiukami, dziś są one mocno zniszczone. Pokoje urządzono w zachodniej części w układzie amfiladowym, we wschodniej - korytarzowym. W skrzydle wschodnim mieściła się kaplica. Za pałacem położony jest zabytkowy park krajobrazowy.
Pałac jest własnością prywatną, obecnie znajduje się w trakcie rewitalizacji i nie jest udostępniany turystom.
Kościół pw. św. Antoniego w Pieszycach
Znajdujący się przy ulicy Kopernika kościół to wysoka i duża świątynia poewangelicka z lat 1871 - 75, restaurowana w latach 1972 -73, wybudowana na planie krzyża w stylu neogotyckim. Od zachodu strzelista, z daleka widoczna wieża ze smukłą iglicą hełmu i taką że sygnaturką. Budowla jest otynkowana, naroża i łuki otworów okiennych są wyłożone cegłą. Sterczyny i pinakle wykonano z piaskowca. Okna zaprojektowano w dwóch poziomach, przy czym dolny rząd tworzą małe okna bliźniacze, górny - duże i wysokie konstrukcje. Do absyd przylega pięcioboczna, o wiele niższa zakrystia, wbudowana między szkarpy. W miejscu tympanonu w wejściowym portalu znajduje się nieduża rozeta. Wnętrze jest trzynawowe, czteroprzęsłowe z transeptem i emporami między filarami. Wyposażenie skromne, ale gustowne, z czasu budowy. Jedynie barokowe antepedia ołtarzy bocznych pochodzą z XVIII wieku.
Pałac w centrum Rościszowa
Pałac o wyglądzie barokowo – klasycystycznym pochodzi z XVIII wieku (być może z wykorzystaniem wcześniejszego, XVII wiecznego dworu). W XIX wieku został znacznie przebudowany. Dobudowano wówczas boczne skrzydło i budowle towarzyszące. Jest to okazała budowla dwukondygnacyjna na rzucie lekko załamanego prostokąta. Pośrodku niska wieża o dzwonowatym hełmie. W latach 1975 – 77 obiekt przebudowano na ośrodek wypoczynkowy, kiedy to oddano niepasujące do całości skrzydło boczne o prostych elewacjach. Starszą część nakrywa mansardowy dach z lukarnami powiekowymi. Liczne zmiany konstrukcji zatarły większość cech stylowych i detali architektonicznych. W zapleczu znajduje się park z okazami starodrzewu. W ostatnich latach świetności funkcjonował tu ośrodek wypoczynkowy Kasztel. Aktualnie obiekt jest nieczynny.
Kościół pw. św. Bartłomieja w Rościszowie
Kościół pochodzi z końca XIV wieku. Wybudowany około 1392 roku został przebudowany w wieku XVIII. Jest to obiekt orientowany, jednonawowy z nie wyodrębnionym w bryle prezbiterium. Wejście do wnętrza kościoła prowadzi przez dużą XIX - wieczną kruchtę i wieżę na osi kościoła. Wieża jest przysadzista, kwadratowa dołem, w górnej części ośmioboczna, zwieńczona stożkowym hełmem. Prezbiterium ze szkarpami nakryte zostało sklepieniem kolebkowym. Dość bogate wyposażenie wnętrza z emporą przy ścianach bocznych jest dość bogate, głównie barokowe, m.in. ołtarz główny wykonany około 1730 roku. Z tego czasu pochodzi również ambona z malowidłami przedstawiającymi ewangelistów. Wśród rzeźb z XVIII wieku wyróżnić można św. Jana Nepomucena i błogosławionego Jana Sarkandra. Ponadto jest tu kilka obrazów na szkle, płaskorzeźbione stacje Drogi Krzyżowej oraz dwie piaskowcowe płyty nagrobne wmurowane w ściany od zewnątrz.
Sanatorium w Rościszowie
W dolnej części Rościszowa wznosi się okazały budynek sanatorium z 1898 r. Rozczłonkowana, asymetryczna bryła 3-4 kondygnacyjna zaakcentowana jest wysoką, z daleka widoczną wieżą.
Całość nosi cechy architektury eklektyczno - secesyjne z licznymi detalami i elementami zdobniczymi nawiązującymi do modnego na przełomie stuleci „stylu kurortowego" (tarasy-werandy, fragmenty konstrukcji ryglowej, kamienne detale architektoniczne itp.). Wokół sanatorium znajduje się rozległy park leśny, a w nim fontanna.
W sanatorium leczono stany wyczerpania nerwowego i skutki nadużywania narkotyków. Podczas II Wojny Światowej sanatorium zamieniono na ośrodek rekonwalescencji dla pilotów Luftwaffe. Po 1945 roku umieszczono tu dom dziecka, a w latach 50 – tych ośrodek wczasów pracowniczych. W 1960 roku budynek zaczął działać jako Sanatorium przeciwgruźlicze, a w 1996 roku zmieniono nazwę Państwowego Sanatorium Przeciwgruźliczego w Rościszowie na Sanatorium Chorób Płuc i Gruźlicy w Rościszowie. Obecnie jest to Specjalistyczny Szpital Chorób Płuc.
Kościół ewangelicki w Rościszowie
Z dawnego zespołu kościoła ewangelickiego zachowała się tylko pastorówka (obok domu mieszkalnego nr 73). Kościół wzniesiony został w 1785 r., a w 1861 r. dobudowano wieżę. Nieużytkowany po 1945 r. popadł w ruinę i został rozebrany. Pastorówka jest okazałym budynkiem z XVIII w. - piętrowa, 5-osiowa, nakryta łamanym dachem. Okna w opaskach, skromny portal kamienny.
Zespół budynków mieszkalno-gospodarczych w Rościszowie
Na terenie Rościszowa zachował się bardzo liczny zespół budynków mieszkalnych i mieszkalno - gospodarczych, należący do najbogatszych w Górach Sowich. Tworzą go domy murowane (czasem częściowo o konstrukcji drewnianej lub szachulcowej) o zróżnicowanych formach i wielkości - od dużych zagród złożonych z kilku obiektów po małe budynki mieszkalno - gospodarcze. Prawie wszystkie stare budowle zasługują na ochronę konserwatorską. Jednym z cenniejszych jest nr 51 (koło kościoła) – murowano - szachulcowy z XVIII w., przebudowano w XIX/XX w. Ponadto na terenie Szczytowa (dolna część Rościszowa) jest kilka okazałych pensjonatów murowanych i drewniano - murowanych z XIX/XX w., niektóre przebudowane w 2. połowie XX w.
Kościół pw. Aniołów Stróżów w Kamionkach
Kościół pochodzi z lat 1792 - 95, remontowany był w latach 1967 - 72. Jest to skromna budowla barokowo - klasycystyczna. Pierwszy kościół był wzmiankowany już w XIV w. Być może obecny powstał tylko w wyniku przebudowy starszego. Salowy na rzucie prostokąta, z kwadratową wieżą zwieńczoną ostrosłupowym hełmem z prześwitem. Z boku dostawiona kruchta. Okna zakończone są łukami odcinkowymi, naroża akcentowane lizenami w tynku. Kościół nakryty jest dwuspadowym dachem.
Wewnątrz znajduje skromne wyposażenie barokowo - rokokowe z XVII w., m.in. drewniany, polichromowany ołtarz, rzeźby i obrazy, a na wieży starszy dzwon. Kościół otacza kamienny mur z bramką z około XVIII w., przebudowany w XIX/XX w. W murze po lewej stronie od wejścia umieszczony jest kamienny, okazały krzyż pokutny z wyrytym nożem o wymiarach 152 x 76 cm.
Budynki usługowe w Kamionkach
W Kamionkach na uwagę zasługuje także kilka innych budynków - wśród dawnych pensjonatów i willi powinniśmy dostrzec m.in. budynki:
nr 65 - Hotel „Sowia Dolina” (dawniej „Ustronie") - murowany, piętrowy budynek z poddaszem mieszkalnym, o rozczłonkowanej bryle, wzniesiony ok. 1910 r., przebudowany około 1970 r.;
nr 76 – Hotel „Czarny Rycerz” (dawniej „Zacisze"), obecnie nieczynny - duży budynek murowany, częściowo o konstrukcji szkieletowej, piętrowy, z poddaszem mieszkalnym, balkony-werandy na piętrze o konstrukcji drewnianej, obok piętrowe skrzydła mieszkalne i budowle gospodarcze z około XIX w., wielokrotnie przebudowywany i remontowany;
nr 77 - „Muchomorek" - budynek murowany z pocz. XX w.
nr 40 – były budynek poczty, jest murowaną konstrukcją z początku XX w.
Kościół pw. św. Jana Nepomucena w Piskorzowie
Piskorzów to dawna wieś (obecnie w obrębie Pieszyc) rozciągająca się w Obniżeniu Podsudeckim i Kotlinie Dzierżoniowskiej wzdłuż Kłomnicy (l. dopływ Piławy) wzmiankowana była już w 1305 r. jako Pyskeri villa. Później nazwa ewoluowała do przedwojennej Peiskersdorf. W 1945 r. nazwano ją Piskorzów. Mimo, iż w obrębie Pieszyc znalazła się dopiero w 1963 r., prawie przez całe swoje istnienie wchodziła w skład dóbr pieszyckich.
Nowa Nauka została dobrze przyjęta przez miejscową ludność. To właśnie ewangelicy wznieśli w XVI w. kościół piskorzowski. Mimo, iż luteranie w Piskorzowie nadal stanowili większość, a tzw. "Redukcja" miała obejmować jedynie świątynie wzniesione przez katolików, w 1654 r. kościół został "zredukowany". Po 75 latach został przez katolików przebudowany, a w 1921 r. rozbudowany.
Obecnie kościół jest bezstylową, bezwieżową budowlą z cegły, założoną na prostokącie z nieco węższym i niższym gotyckim prezbiterium (5,9 x 4,7 m), do którego od NW dostawiono zakrystię. Nawę i prezbiterium nakryto ceramicznymi dachami. Zakrystię przykrywa północna połać dachu prezbiterium. Ściana szczytowa zdobiona ceglanym gzymsem z fryzem arkadkowym i zwieńczona współczesną, murowaną sygnaturką trójarkadową. Wnętrze oświetlają półkoliście zamknięte okna w ceglanych opaskach. Nawa (25,4 x 7 m) przekryta płaskim, gładkim stropem. W tylnej części obszerna empora drewniana wsparta na 4 żelaznych filarach. Wyposażenie z XVIII - XX w. Kościół pełni funkcję rzymsko-katolickiego kościoła filialnego pw. św. Jana Nepomucena. W 1999 r. od wschodu wybudowano nowy dom pogrzebowy. Do 1947 r. kościół otoczony był cmentarzem, okolonym kamiennym murem.
